آشنایی با ساز چنگ
چنگ یا هارپ (به انگلیسی : Harp) گونه‌ای ساز زهی باستانی است و در کنار ساز عود (بربت)، از مشهورترین سازهای ایران باستان به‌شمار می‌آمده‌است.
تاریخچه ساز چنگ ایرانی
در ادبیات پارسی بسیار از این ساز یاد شده‌است و سیارهٔ زهره را چنگ‌زن دانسته‌اند. در مُهری گِلین که در بین سال‌های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۶ میلادی توسط دو باستان شناس از دانشگاه شیکاگو به نام‌های پیناس دلوگاس(pinhas delougaz) و هلن کانتور(Helene Kantor) در تپه چغامیش خوزستان یافته شد و مربوط به هزارهٔ چهارم قبل از میلاد و دوران ایلامیان می‌باشد یک نوازندهٔ چنگ منحنی را نشان می‌دهد. این چنگ ۶ رشته دارد.
سیر تحول ساز چنگ
ساز چنگ در ایران دارای چهار رشته سیم بوده‌است که در دورهٔ ساسانیان به ۱۱ رشته می‌رسد و در دوران اسلامی تا ۳۵ رشته هم می‌رسد. پیدایش چنگ از پیدایش کمان نشأت گرفته‌است، در اثر تیراندازی زه مرتعش می‌شد و صدای کمی به گوش می‌رسید. چنگ‌های اولیه شبیه کمانی از نی و چوب بوده که زهی میان آن کشیده شده.
چنگ ،سازی رشته‌ای است که با انگشت نواخته می‌شود که تکنیک نوازندگی در جهان هشت‌انگشتی است اما تکنیک نوازندگی در ایران طبق اطلاعات استخراج‌شده از مستندات باستانی، ده‌انگشتی است. ساز چنگ غالباً از چوب‌های گردو و افرا ساخته می‌شود و از سازهای گرانقیمت محسوب می‌شود. این گرانی قیمت به خاطر ساختمان پیچیده و ساختن دشوار آن است.
ساختار ساز چنگ
چنگ سازیست مثلثی شکل از جنس چوب. این ساز در اندازه‌های مختلفی وجود دارد و بنابر اندازه ساز، می‌تواند از ۱۹ تا ۴۷ سیم داشته باشد. چنگ‌هایی که دارای پدال می‌باشند معمولاً ۴۰-۴۷ سیم دارند به نام (Pedal Harp) شناخته می‌شوند.
پدال چنگ دارای ۴۷ سیم و گستره صدایی ۶.۵ اکتاو است. وزن این ساز حدود ۳۵ کیلوگرم، ارتفاع آن ۱۸۵ سانتی متر، عمق آن ۱ متر و عرض آن ۵۵ سانتی‌متر است. نت دو همیشه با رنگ قرمز و نت فا با رنگ آبی یا سیاه و سایر نت‌ها با رنگ سفید مشخص می‌شوند.
راهنمای خرید ساز چنگ
نوع ساز: ساز چنگ هم هم مانند سازهای دیگر به مرور زمان دچار تغییراتی شده است به همین دلیل مدل های مختلف ای دارد. شما باید با توجه به نوع سلیقه خود و سبکی که برای نوازندگی انتخاب کرده‌اید، نوع ساز خود را انتخاب کنید. اگر با انتخاب نوع ساز مشکل دارید بهتر است، قسمت ابتدایی این مقاله را مطالعه کنید.
جنس بدنه: به جنس بدنه ساز توجه داشته باشید بهترین و مرغوبترین نوع چوب برای ساخت این ساز چوب درخت افرا و گردو است. سازهایی که از این چوب ساخته می شوند، ارزش مالی بیشتری دارند قیمت آنها نیز اندکی گران‌تر می‌باشد. شاید علت آن خوش صدا بودن ساز به علت استفاده از این چوب باشد.
اندازه ساز: این ساز در ابعاد و اندازه‌های مختلفی ساخته می‌شود که هر کدام به مناسب سبک خاصی هستند. یک نمونه خیلی بزرگ از این ساز که برای اجرا در سالن‌های ارکستری به کار می‌رود، مدل پدال دار است که دارای تعدادی پدال می‌باشد و به وسیله آنها می‌توان نوع کلید در ساز را تغییر داد.
جنس سیم: در نمونه‌های باستانی این ساز به جای سیم از روده حیوانات استفاده می‌شد. اما امروزه سیم این ساز ازجنس فلز و پلاستیک ساخته می شود. البته مدل هایی هم وجود دارند که به سبک و سیاق باستانی خود با روده خشک شده حیوانات ساخته می‌شود. این سازها نسبت به نمونه‌های جدید خوش صداتر می‌باشند.
بررسی ظاهری: از نظر ظاهری ساز را مورد بررسی قرار دهید، باید فاقد هرگونه ترک یا شکستگی باشد. بهتر است ساز از چوب یک تکه ساخته شده باشد. زیرا به مرور زمان چوب‌های چند تکه‌ای که در کنار هم چسب شده‌اند، ترک برداشته و شکسته می‌شوند.
