سنتور
سنتور ساز زهی موسیقی ایرانی است. فرهنگ دهخدا سنتور را این گونه بازشناخته است : «از سازهای ایرانی به شکل ذوزنقه که دارای سیم های بسیاری است و با دو زخمه چوبی نواخته می شود. در این مطلب به طور خلاصه به بررسی ساختمان و اجزای سنتور خواهیم پرداخت.
اجزای اصلی تشکیل دهنده سنتور
یک ساز سنتور به طور کلی از قسمت های مختلفی از جنس چوب و فلز تشکیل شده است:
بدنه سنتور
بدنه سنتور که بزرگ ترین و اصلی ترین اجزا سنتور است یک جعبه چوبی بوده که خود از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که معمولا از چوب درخت گردو ساخته میشود. بدنه سنتور که به جعبه رزونانس معروف است، از اجزای زیر تشکیل شده است:
صفحه رو:
صفحه رو به صفحه چوبی رویین سنتور گفته میشود که روی این صفحه، خرک های سنتور قرار گرفته و وظیفه ی آن، تحمل فشار سیم هایی با وزن حدودا ۲۰۰ کیلوگرم یا بیشتر می باشد.
معمولاً دو گل به شکل بریده شده بر روی صفحه روی سنتور وجود دارد. تصور اشتباه برخی از افراد اینست که صدای سنتور از داخل جعبه و از این گل ها به گوش میرسد.
صفحه زیر:
در زمان گذاشتن سنتور بر روی میز سنتور یا زمین، صفحه زیرین ساز با آن در تماس قرار میگیرد.
کلاف سنتور
کلاف به چهار چوب ساز (دور سنتور که ذوزنقه هست) گفته می شود که برای ساخت آن از چوب های فوفل آزاد و گردو می توانند استفاده کنند .
بدنه اصلی تو خالی ست و تنها توسط چهار یا پنج قسمت چوبی که پل نامیده میشود و دقیقا زیر محل خرک ها قرار میگیرد مستحکم میشود.
وظیفه اصلی جعبه تشدید و رسا تر کردن و در نتیجه بیشتر کردن بازدهی صدای سیم هاست.
پل:
در داخل جعبه سنتور، پل ها قرار دارند که مثل ستون های استوانه ای روی صفحه زیر قرار گرفته و وظیفه ی آن ها تحمل فشار صفحه روی سنتور می باشد.
جاگذاری این پل ها در سنتور از حساسیت خاصی برخوردار است و تعیین کننده کیفیت صدای سنتور می باشد.
گوشی های سنتور
گوشی های سنتور گیره هایی فلزی در قسمت راست جعبه سنتور هستند که سیم ها را روی سنتور نگه میدارند و برای کوک کردن سنتور از این گوشی استفاده می شود. چرخاندن گوشی باعث سفت و یا شل شدن سیم و در نتیجه تنظیم کوک ساز می شود.
سیم گیر سنتور
جهت نگه داشتن سیم ها در سمت چپ کلاف سنتور از دید نوازنده، درون سوراخ هایی مفتول های کوچکی فرو رفته که وظیفه نگه داشتن سیم را دارند. سیم سنتور معمولا با یک گره قلابی بافته شده و به سیم گیر سنتور متصل میشود.
شیطانک سنتور
دو قطعه چوب باریک با طول بلند اما ارتفاع کم به طول ذوزنقه‌اند که در طرفین راست و چپ صفحه رویی سنتور چسبانده شده‌اند و روی آن شیار کم عمقی وجود داشته که یک مفتول درون آن قرار میگرد تا به مانند قسمت بالایی خرک سیم بر روی این مفتول تماس داشته باشد.
خرک سنتور:
به مهره های چوبی در سنتور، خرک گفته میشود که جایگاه آن ها در زیر سیم هاست. مفتول کوچکی در بالای خرک ها برای عدم تماس مهره های چوبی با سیم های سنتور قرار گرفته است. تعداد خرک های سنتور باتوجه به نوع و کاربرد آن ساز، فرق داد.
