بیوگرافی غلامحسین درویش خان

غلامحسین درویش، در سال ۱۲۵۱ هجری خورشیدی در تهران زاده شد. پدرش حاجی بشیر از اهالی طالقان و مادرش از ترکمانان بود. علت شهرت او به نام درویش خان، این بود که پدرش هنگام صدا زدنش از لفظ «درویش» استفاده می‌کرد و همین نام بعدها به عنوان نام خانوادگی غلامحسین برگزیده شد و او به درویش خان یا غلامحسین خان درویش معروف شد.

پدر درویش‌خان که کمی با موسیقی آشنا بود و سه‌ تار می‌ نواخت او را در 10 سالگی به شعبه موسیقی مدرسه نظام، وابسته به دارالفنون سپرد که به سرپرستی موسیو لومر فرانسوی ایجاد شده بود. او در دارالفنون به فراگیری خط موسیقی و نواختن شیپور و طبل کوچک مشغول شد.

غلامحسین به دربار شاهی رفت و آمد داشت و ساز نوازندگان را می‌شنید. سپس پیش آقا حسینقلی به تکمیل فن خود پرداخت و بعد از سال‌ها تمرین در نواختن تار و به ویژه سه‌تار مهارت یافت و بهترین شاگرد استاد خود شد. در این دوران، آشنایی با برادر بزرگتر آقا میرزا حسینقلی، میرزا عبدالله که نوازنده تار و سه‌تار بود، به کار او غنای بیشتری بخشید.

با ظهور جنبش مشروطه در نخستین کنسرت‌ هایی که در انجمن «اخوت» تشکیل شد، او سمت ریاست و رهبری ارکستر را داشت. کنسرت برای جمع‌آوری کمک برای قحطی زدگان روسیه، کنسرت برای ایجاد مدرسه «فرهنگ»، کنسرت برای حریق زدگان آمل، کنسرت برای بازسازی خرابی‌های آتش‌سوزی بازار و نیز کنسرت برای غارت شدگان ارومیه از جمله تلاش‌های او در این دوران بود.

درویش خان نوعی آهنگ ضربی به نام «پیش درآمد» ساخت که تا سال‌ها بعد از او رواج بسیار داشت. او شاگردان بسیار زیادی داشت اما تنها چند تن از آنها به پیشرفت و شهرت رسیدند. او به شاگردانی که دوره‌ های مختلف درسش را با موفقیت می‌گذراندند، نشانی به شکل «تبرزین» هدیه می‌داد که از جنس مس و نقره بود و برای شاگردان سطوح عالی از جنس طلا بود.

از جمله شاگردان او که موفق به دریافت تبرزین طلا شدند می‌توان مرتضی نی‌داوود، ابوالحسن صبا، موسی معروفی و سعید هرمزی را نام برد.

سعدی حسنی در کتاب تاریخ موسیقی درباره پیدایش موسیقی نوین ایران می‌نویسد: «نخستین تحول واقعی موسیقی را غلامحسین درویش (۱۲۵۱ – ۱۳۰۵ هجری شمسی) آغاز کرد.»

درویش در نواختن تار دست داشت. تا آن زمان تار دارای پنج سیم (دو سیم سفید، دوسیم زرد، و یک سیم بم) بود و درویش از روی سه‌تار به فکر افتاد سیم دیگری به تار بیفزاید و از آن هنگام تار دارای شش سیم شد.

درویش در زمان تحصیل در مدرسه موزیک نظام که تحت نظر لومر اداره می‌شد، متوجه یکنواخت بودن موسیقی ایرانی شد، به این جهت آواز را که تا آن زمان بدون ضرب و طولانی بود، خلاصه کرد و به صورت ضربی در آورد و علاوه بر «درآمد» که پیش از آواز نواخته می‌شد قطعهً ضربی دیگری به نام پیش درآمد به آن افزود.

درشکه این استاد کم‌نظیر موسیقی ایران در شب دوم آذرماه ۱۳۰۵ هجری خورشیدی، هنگامی که از منزل یکی از دوستان به خانه می‌رفت با خودرویی تصادف کرد و بر اثر ضربه‌ای که بر سر او وارد آمد، چنان به سختی آسیب دید که پنج روز بعد در بیمارستان به علت ضایعه مغزی جان به جان آفرین تسلیم می‌کند.

درویش‌خان را نخستین قربانی سوانح رانندگی در ایران می‌دانند. وی در گورستان ظهیرالدوله میان امامزاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شد.